جنکینسن، جان ویلفرد

[Jān wilfred jenkinsƏn]
John Wilfred Jenkinson
(ت. لندن، انگلستان، 10 دی 1250/ 31 دسامبر 1871؛ و. گالیپولی، ترکیه، 14 خرداد 1294/ 4 ژوئن 1915)، رویان شناسی تطبیقی، رویان شناسی تجربی.
جنکینسن، که در نیمه‌ی اول قرن بیستم رویان شناس تجربی پیشگامی در انگلستان بود، در تمام کارهای پژوهشی و تدریس خود، علاقه به چیزی را که در آن هنگام رشته‌ی نسبتاً جدید زیست شناسی رشد بود برانگیخت. وی دومین پسر ویلیام ویلبرفورس جنکینسنِ نقشه بردار و اَلیس لی بیدیلِ سابق بود. هنگامی که در کالج بردفیلد درس می خواند گیاه شناس مشتاقی بود، و گزارشهای او از گیاهان متعددی که در نزدیکی بردفیلد یافت می‌شدند در کتاب Flora of Berkshire («گیای برکشر»، 1897)، تألیف جورج کلَریج دروس، مندرجند؛ در این کتاب فهرستی از گیاهانی که جنکینسن از آن محدوده جمع آوری کرده بود ذکر شده است.
هنگامی که جنکینسن در 1269 در کالج اکستر، در آکسفرد، ثبت نام کرد از کمک هزینه‌ی تحصیلی رشته‌ی ادبیات باستانی استفاده می‌کرد؛ و مطالعاتش تا چندین سال بعد نیز در زمینه‌ی ادبیات باستانی یونان و روم بود؛ او در این رشته افتخاراتی کسب کرد، و مدرک خود را در موضوع Litterae humaniores («ادبیّات انسانگرا») احراز نمود. ولی ترتیبی داده بود که بتواند در چندین جلسه‌ی درس زیست شناسی شرکت کند؛ و در 1273 با اشتیاق فراوانی به مطالعات جانورشناسی پرداخت، وارد کالج دانشگاهی لندن شد، و مقدمات علوم لازم را تحت رهبری و. ف. ر. وِلدن فراگرفت.
جنکینسن از جانورشناسی به رویان شناسی روی آورد، و مطالعات وی در زیست شناسی تطبیقی رشد بهنجار به علاقه‌ی وافری به رویان شناسی تجربی منتهی گردید. وی، هنگامی که با مشکلاتی در راه درک رشد علل تمایز روبرو شد، سریعاً به پژوهشی ابتکاری دست زد. جنکینسن در ایام فراغت چندین بار در اوترِخت، در آزمایشگاه متعلق به آ. آ. و. هوبرِخت، متخصّص رویان شناسی، حضور یافت، و این امر موجب ترغیب بیشتر او و تسهیل در تحقیقاتی شد که در 1279 در اولین مقاله اش در موضوع رویان شناسی موش انتشار یافت.
او برای همکاری در تدریس رویان شناسی و کالبد شناسی تطبیقی به آکسفرد بازگشت. در 1284 وی، علاوه بر فوق لیسانس، موفق به اخذ درجه‌ی دکتری در علوم از آکسفرد شد و با کانستنس استیونسن ازدواج کرد. سال بعد مدرّس دانشگاه در رشته‌ی رویان شناسی تطبیقی و تجربی شد، و در 1288 کالج اکستر او را به عنوان عضو پژوهشی برگزید. ولی دوره‌ی تحقیقات وی ناتمام ماند. با شروع جنگ جهانی اول داوطلب خدمت نظام شد؛ به داردانل اعزام شد، و ظرف چند روز در گالیپولی کشته شد.
مطالعات جنکینسن در ادبیات یونان و روم باستان چشم انداز وسیعی در برخورد با مسائل زیست شناسی به وی بخشیده بود. او خصوصاً مفهومهای حیات گرایی از زمان ارسطو تا دریش را بررسی کرد، و با نظریه‌ی نوحیات گرایی (neovitalism) دریش بشدت مخالفت کرد. او بکرّات، در نوشته ها و سخنرانیهایش، به مبحث حیات گرایی بازمی گشت، در حالی که در تحقیقاتش برای توضیح پاره‌ای از شرایط بیرونی و درونی تعیین کننده پیشرفت رویان شناسی تلاش می‌کرد. جنکینسن، هم به عنوان دانشمند و هم به عنوان فیلسوف، مقدماتی را که آزمایشهایش بر آنها استوار بودند بررسی کرد، متقاعد شد که فرایندهای رشد و تغییری که بوضوح در جریان رویان زایی (embryogeny) آشکارند قابل پژوهیدنند، و می‌توان عوامل فیزیکی و شیمیایی را که در روند رشد مؤثرند از یکدیگر جدا کرد.
از جمله‌ی موضوعهای مطالعات جنکینسن تکامل مشیمه‌ی پستانداران بود. همچنین، بیش از چندین سال درصدد برآمد که ارتباط بین تقارن تخم و رویان را در قورباغه مشخص کند. وی، در بررسیهای مداومش درباره‌ی عوامل مؤثر بر سطح تقارن، به پیچیدگی آنها پی برد؛ و نشان داد که در بعضی از موارد ممکن است نور و جاذبه زمین نقشی ایفا کنند. جنکینسن برای تعیین اثر مواد شیمیایی مختلف بر رشد رویان آزمایشهائی کرد؛ او، با استفاده از محلولهای مختلف هم فشار، متوجه شد که تقسیم، تشکیل حفره‌ی شکمی، یا جریان تشکیل لایه های مغزی در مواردی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، و معلوم شد که عوامل شیمیایی محیطی میزان طبیعی بودن رشد را تغییر می‌دهند یا بر آن اثر می‌گذارند.
کار جنکینسن برای معاصرانش نقطه‌ی عطفی بود. کتابهای درسی وی در رویان شناسی تجربی (1288) و رویان شناسی مهره داران (1292) برای بحثهای مربوط به حیات گرایی مطالب موجز و جالبی بودند. در این کتابها برخی از عقاید آن روز درباره‌ی رویان شناسی و یاخته های زایشی عرضه شده‌اند. مثلاً، خود جنکینسن معتقد بود که هسته فقط نقش محدودی در وراثت ایفا می‌کند؛ تصور می‌کرد که رنگینتنها (کروموزومها) در انتقال خصوصیتهای نوعی، اختلافی، و فردی دخالت دارند؛ و نقش عمده را در وراثت به عوامل سیتوپلاسمی تخمک نسبت می‌داد. مقالات وی در Archive für Entwicklungsmechnick organizmen, Biometrika («اسناد مربوط به مکانیک رشد و نموّ سازواره ها، زیست سنجی») و سایر مجلات توجه را به مسائل رویان شناسان معطوف کرد.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی.

تعدادی از مقاله های جنکینسن، که در آنها شماری از مسائل رویان شناسی را توضیح و کار خود را شرح داده است، اینها هستند: Remarks on the Geminal Layers of vertebrates and on the significance of Geminal Layers in General»، در MPMLP، 50 (1960)، 1-89؛ «On the Effect of certain solutions upon the Development of the Frog"s Egg»، در AEO، 21 (1906)، 367-460؛ «on the Relation Between the symmetry of the Egg, the symmetry of segmentation, and the symmetry of the Embryo in the Forg»،
درBiom، 7 (1909)، 209-148، که یکی از چندین تبادل نظر در این موضوع در چندین سال کار است؛«On THE Effect of Certain Isotonic Solutions on the Development on the Frog» در AEO، 32 (1911)، 688-699. مقاله‌اش درباب ریخت شناسی مهره داران با عنوان «The Development of the Ear- Bones in the Mouse»، در JAP، 45 (1911)، 305-318، موجود است. بسیاری از مشاهدات و نتایج آزمایشهای جنکینسن در آثارش، Experimental Embryology (آکسفرد، 1909)، و vertebrate Embryology (آکسفرد، 1913)، بچاپ رسیده اند. Three Lectures on Experimental Embryology (آکسفرد، 1917)، پس از درگذشت دانشمند چاپ شد. عقاید او درباره‌ی حیات گرایی به صورت مقاله‌ی جداگانه‌ای منتشر شد با عنوان «vitalism»، در کتاب studies in the History and Method of science، ویراسته‌ی چارلز سینگر، یکم (آکسفرد، 1917)، 59-78، و در HibJ، 9 (1911)، 545-559؛ نیز مقاله اش، «science and Metaphysics»، در studies …، دو. (1921)، 447-471.

دوم. خواندنیهای فرعی.

سینگر در studies…، یکم، 57-58، زندگینامه و کتابشناسی جنکینسن را عرضه کرده است. شرح حالی از جنکینسن، از ر. ر. مارت، در مقدمه‌ی Three Lectures اثر جنکینسن، صفحات یازده تا شانزده، مندرج است. سوگنامه ها عبارتند از: «Dr. J. w. Jenkinson»، در Nat، 95 (1915)، 456؛ و «captain J. w. Jenkinson, M. A., D. sc»، در PRS، B 89 (1917)، چهل و دو- چهل و سه.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست